معرفی کتاب
در 2 نوشتار قبل کتاب"رودهای خاموش ، پیامدهای زیست محیطی سدهای بزرگ" را معرفی کردم و قول دادم برای آشنایی بیشتر علاقه مندان با این اثر، نوشتاری را به مطلبی که توسط خانم مهندس فاطمه ظفرنژاد،مترجم کتاب برای معرفی آن تهیه شده است اختصاص دهم.حالا این شما و این هم متنی که وعده داده بودم.
در 2 نوشتار قبل کتاب"رودهای خاموش ، پیامدهای زیست محیطی سدهای بزرگ" را معرفی کردم و قول دادم برای آشنایی بیشتر علاقه مندان با این اثر، نوشتاری را به مطلبی که توسط خانم مهندس فاطمه ظفرنژاد،مترجم کتاب برای معرفی آن تهیه شده است اختصاص دهم.حالا این شما و این هم متنی که وعده داده بودم.
پاتریک مک کالی رئیس سازمان رودخانه های جهان در برکلی کالیفرنیا و سردبیر "نشریه رودخانه های جهان" است. رودهای خاموش کتابی است در نقد دوران مدرن با ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی آن که ویرانی محیط زیست انسان را به پایه بسیار خطرناکی رسانده است. این کتاب ساخت و سازهای بیهوده و ژرف اندیشی نشده بشر را در واپسین سده های هزاره دوم و در آستانه هزاره سوم که بیشتر با انگیزه بیشینه کردن سود شرکتهای مرتبط انجام می شود تا نیاز حقیقی جوامع، تحلیل می کند. رشد شگفت انگیز سدسازی در جهان بویژه پس از جنگ جهانی دوم با الگوبرداری از امریکا انجام شد و بانک جهانی در گسترش آن نقش مهمی داشت.
نخستین بار در دهه 60 میلادی پرسشهای گسترده ای در باره برنامه های با نام توسعه و پیامدهای بسیار ناسازگار آنها بر محیط زیست مطرح شد. کتاب Careless Technology (فن آوری نسنجیده) در 1969 منتشر شد و پاره ای پیامدهای سدسازی در حوضه رود نیل و نیز حوضه رود مکونگ را برای نخستین بار به نقد کشید. در 1972 همایش سازمان ملل متحد با نام "محیط زیستِ انسان" در استکهلم برپاشد و در قطعنامه ای 26 ماده ای اعلام کرد "ما در لحظه تاریخی ای قرار داریم که باید فعالیت های خود را در سراسر جهان با اندیشه بیشتر درباره پیامدهایی که بر محیط زیست مان دارد همراه کنیم."
20 سال پرآشوب بر جهان گذشت و در 1992 سازمان ملل گردهمایی دیگری دراین باره برپاکرد. "همایش زمین" با عنوان محیط زیست و توسعه در ریودوژانیروی برزیل برگزار شد و سران کشورهای گوناگون جهان در آن شرکت کردند و قطعنامه آن با نام سند 21 یا دستور کار برای قرن 21 دربرگیرنده 4 بخش مهم با 40 فصل تشریحی با جزییات بسیار روشنگرانه را امضا کردند. دستور 21 از مهم ترین سندهایی است که تا کنون سازمان ملل تهیه کرده است. این سند با نگاهی فرانگر گویی که جنبه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی دنیای موسوم به مدرن را به نقد و بررسی کشیده است. از مهم ترین مباحث سند 21 بحث واگذاری تصمیم گیری های توسعه در هر ناحیه به مردم بومی آن منطقه و تاکید بر اولویت دانش بومی در آن نقطه است که تصمیم گیری دولتی شرکتها بویژه در زمینه سدسازی را با پرسش روبرو می سازد.
نگرش سند 21 به مشکلات و معضلات انسان در آغاز هزاره سوم، نگرشی پسامدرن است. نگرش پسامدرن از سده گذشته میلادی در نقد بی ارزش های حاکم بر جوامع مدرن شکل گرفت و با پافشاری بر ارزش های تمدن بشری ارزش گریزی سوداگرانه و ماکیاولیستیِ شرکتهای سوداگری بزرگ و نیز فن سالاران یا به گفته نیل پستمن "تکنوفیل ها" را به نقد کشید. فن سالارانی که دانششان به گفته ژان فرانسوا لیوتار در شکلی بحرانی از دانش یعنی "بیشینه کردن سود شرکتها و کمینه کردن زیان آنها" جریان می یابد. مدرنیزاسیون تنها به خردگرایی و در حقیقت به خردِ خامِ فارغ از ارزشهای معنوی آویخت. شیوه نادرستی که ازقرنها پیش درفلسفه شرق بویژه در اندیشه فلسفی عرفانِ ایرانی با رسایی کامل مردود شناخته شده بود و چنانچه خواجه شیراز می گوید:
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس که نه هرکو ورقی خواند معانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
خردِ خام چنانچه با ژرف اندیشی معنوی و دوایر شناختِ هفتگانه عشق توام نباشد نیروی ویرانگری است که نه تنها به تباهی جوامع انسانی که به نابودی کره زمین می تواند بیانجامد. ساخت و سازهای بشر صنعتی در چند سده اخیر عمدتا از خردِ خام سرچشمه می گیرد.
پیدایش کتاب رودهای خاموش نقطه عطفی بر اعتراضات ژرف اندیشان درباره سدسازی در جهان بشمار می رود. نویسنده کتاب با نگرشی تازه به همه مشکلات ومسایل مربوط به سدسازی در جهان پرداخته است. این کتاب بسیار سودمند اثرات بسیار ناسازگار و ویرانگر سدسازی بر محیط زیست جهان را موشکافی می کند. کتاب در بخش نخست خود به سدسازی در امریکا می پردازد که به عنوان الگوی توسعه پس از ساخت سد هوور به همه جهان صادر شد و بانک جهانی با اتکا به نگرش جهانی سازی خود آنرا در همه جای دنیا علیرغم تفاوت های بسیار زیاد تجویز کرد. در کنار بانک جهانی کمیته بین المللی سدهای بزرگ نیز در گسترش و همه گیری این نگرش نادرست سهم زیادی بازی کرد. این کمیته که زیر نفوذ شرکتهای بسیار مهم و بسیار بزرگ سدسازی در جهان قرار دارد در حقیقت گونه ای اتحادیه بین المللی شرکتهای بزرگ سدساز جهان و شرکتهای وابسته به فعالیت های جانبی آن می تواند بشمار رود. کتاب، فهرست هایی از بلندترین و بزرگترین و مهم ترین سدهای جهان تا سال 1994 که از منابع کمیته بین المللی سدسازی یا آیکولد اخذ شده را ارایه می کند. تاریخچه کوتاهی از رودها و اهمیت آنها در تمدن بشری، تعریف سدسازی، تاریخچه کوتاهی از سدسازی در جهان، اثرات سدهای بزرگ در امریکا و شوروی و گسترش این فعالیت به دیگر کشورها و شیوع بیماری غول پیکر سازی در آبخیزها در نخستین بخش کتاب بررسی شده است.
مک کالی پیامدهای زیست محیطی سدها را در دو راستا بررسی کرده است:
پیامدهای ناشی از سد و مخزن آن بر بالادست رودخانه از دره رود تا مخزن، تغییرات ریخت شناسی در بستر رود و اثرات رسوبگذاری، تغییرات کیفیت آب هم در بالادست و در مخزن سد (خوراک وری آب Eutrophication) وهم در پایین دست رودخانه، کاهش تنوع زیستی در کل آبخیز از سرچشمه رودخانه تا چاهه آن و...
پیامدهای ناشی از بهره برداری از مخزن سد، تغییر در هیدرولوژی بالادست و پایین دست، تغییر در بده رودخانه، تغییر برنامه زمانی و فصلی جریان رودخانه، نوسانات آب و تغییر کیفیت، و کاهش تنوع زیستی در رودخانه و کناره ها و سیلابدشتها و ....
کتاب رودهای خاموش آمار میزان اراضی که در کل دنیا در مخزن سدها زیرآب رفته اند 400 هزار کیلومترمربع اعلام کرده است. کیفیت آب مخزنها بسیار با کیفیت آب رودخانه متفاوت است که این مساله به سبب پیرشدن aging پرشتاب این دریاچه های مصنوعی بویژه در گرمسیر رخ می دهد. کاهش تنوع و شمار گونه های جانوری بویژه ماهی های رودخانه ای و نیز ماهی های مهاجر مانند ماهی آزاد از اثرات بسیار ناگوار ساخت سدهاست. کتاب با بررسی نمونه سدهای بسیار درسراسر جهان پیشگیری یا جبران پیامدهای زیست محیطی سدسازی را ناممکن یا بسیار دشوارتر از آنی می شمارد که در گزارشهای ارزیابی عنوان می شود.
مک کالی براین باور است که ارزیابی پیامدهای زیست محیطی سدها صنعتی وابسته به سدسازی است که از سوی همان شرکتهای منتفع در سدسازی انجام می شود و بنابراین غالباً با نادیده گرفتن مهم ترین سنجه های حقیقی زیست محیطی انجام می شود.
پیامدهای انسانی سدها بویژه جابجا کردن مردم بومی آبخیزها از بدترین اثرات سدسازی است. آمار جابجاشدگان درپی ساخت سدها 14 میلیون نفر در هند و 60-40 میلیون نفر در چین اعلام می شود. این افراد غالبا برخلاف میل خود ناچار از ترک سرزمین نیاکان خود بوده اند و بررسی ها نشان داده است که به سرنوشتی بسیار نامناسب دچار شده اند. آنها از کشاورز تولیدکننده به حاشیه نشین شهرها بدل شده اند. کتاب به شرح نسبتا مفصلی از سدهایی که بومیان آبخیزها را به سرنوشتی بسیار ناگوار مبتلا کرده اند می پردازد.
بررسی نسبتا کاملی از بیماری های مرتبط با آب مانند شیستوزومیاسیس، مالاریا، فیلاریاسیس لنفاوی یا بیماری الفانتیاسیس یا پای فیل، کوری رودخانه و... که در سایه ساخت سدها در افریقا و آسیا بشدت افزایش یافته اند در کتاب ارایه شده است.
شکست های فنی سدهای بزرگ بخشی دیگر از کتاب سودمند پاتریک مک کالی است. نادرستی پیش بینی های هیدرولوژیکی که به ساخت سدهای خالی بسیاری در جهان انجامیده و مشکل رسوب در سدها از دیگر مسایلی است که در کتاب به آن پرداخته شده است. لرزه خیزی ناشی از سد در بیش از 70 سد جهان آزموده و اثبات شده است.آمار مخزن های لرزه ساز جهان در جدولی ارایه شده است که اهمیت مساله را نشان می دهد. شکستن سدها در همه جهان از امریکا تا چین به فاجعه های انسانی بزرگی تبدیل شد. کتاب آمار سدهای شکسته ثبت شده از 1860 را ارایه داده است.
آیا سدهای برقابی واقعا مفید هستند پرسشی است که در فصل پنجم کتاب به آن پرداخته می شود. کتاب با بررسی شمار زیادی ازسدهای برقابی ثابت می کند که این نیروگاه ها با گرانی زیاد و پیامدهای بسیار سنگین زیست محیطی توام بوده اند. نیز نشر گاز گلخانه ای از آنها بیش از نیروگاه های سیکل ترکیبی یا گازی بوده است. سدهای کنترل سیلاب درحقیقت خود به عاملی خطرناکتر از سیل بدل می شوند. مک کالی با تحلیل تجربه سدهای جهان نشان می دهد که سدها تنها می توانند سیل های کوچک را مهار کنند و در زمان وقوع سیل های بزرگ خود به عاملی بسیار خطرناک تر بدل می شوند. شکست سدهای هنان در چین که به مرگ شمار بسیار زیادی انسان انجامید از نمونه های نادرستی این فایده نسبت داده شده به سدهاست. در فصل ششم تامین آب کشاورزی با سدها نیز به عنوان نمونه های ناپایدار تامین آب در سراسر دنیا به بحث گذاشته شده و کاربرد روشهای آبیاری بومی در هر منطقه را توصیه می کند. گردآوری و دروی باران برای شرب و کشاورزی، گسترش دیمکاری، و نیز روشهای مدیریت غیرسازه ای سیلها از دیگر توصیه های منطبق با توسعه پایدار هستند.
قنات های ایران به عنوان روش سنتی بومی ماهرانه ایرانیان در بهره گیری پایدار و بدون پیامدهای خشکاندن سفره ها از توصیه های مهم مک کالی برای گسترش کشت آبی بدون سدسازی است که در فصل هفتم بررسی شده است.
روشهای پایدار تامین نیرو در فصل هشتم با ارایه انواع روشهای تامین نیرو در جدولی مقایسه شده است و نشان می دهد که برقابی ها بدترین اشکال تامین نیرو هستند حال آنکه نیروگاه های خورشیدی بهترین و پایدارترین روش تامین نیرو بشمار می روند. و نیز نیروگاه های بادی، و گاز طبیعی نیز بسیار کم پیامدتر از سدها هستند. مدیریت تقاضا یا همان کاهش مصرف مهم ترین توصیه مک کالی است که ارزانترین و کم پیامدترین روش تامین نیرو بشمار می رود.
مک کالی چیرگی دیوانسالاران و فن سالاران برسدسازی، و دولتی بودن تصمیم گیری برای ساخت سد در همه جا حتی امریکا را مهم ترین علت ادامه اشتباهات بزرگ در این زمینه تلقی می کند. شرکتهای سدساز با قدرت بسیار زیاد جلوی سایر گزینه های تامین آب و نیرو را می گیرند و با تبلیغات گسترده ذخیره سازی آب و سدسازی را تنها راه تامین آب و توسعه قلمداد می کنند.
کتاب در انتها به ارایه گزارشی درباره اعتراضات گسترده مردم جهان بویژه کشاورزان و ساکنان بومی مناطق اثر سدها از نیمه دهه 1980 به این سو می پردازد.
این کتاب برای نخستین بار علت اصلی گسترش و تداوم این صنعت ویرانگر در سراسر جهان را موشکافی می کند. شرکتهای سدساز با گسترش توهم "سدسازی=توسعه" و به کمک دیوانسالاری دولتی نقش بسزایی در ادامه این فعالیت بسیار ناسازگار با محیط زیست جهان داشته و دارند.
خواندن این کتاب برای کلیه کسانی که با منابع طبیعی و زمین و خاک، آب، کشاورزی، اکولوژی، جغرافیا، علوم طبیعی، زیست شناسی ، زمین شناسی، محیط زیست، جامعه شناسی، بهداشت و درمان، اقتصاد، معماری و سازه، توسعه و توسعه پایداربه هر شکلی سروکار دارند مفید و پرکشش است. کتاب رودهای خاموش برای تصمیم گیران مسایل توسعه کشور در سه قوه مجریه و مقننه و قضاییه و نیز همه کسانی که مسایل توسعه دغدغه آنهاست بسیار راهگشاست. همچنین علاقمندان به طبیعت، گردشگری، میراث فرهنگی، دانش بومی، و حتی رشته های تاریخ و فلسفه نیز می توانند از تحلیل های سودمند این کتاب بهره گیری کنند.
نخستین بار در دهه 60 میلادی پرسشهای گسترده ای در باره برنامه های با نام توسعه و پیامدهای بسیار ناسازگار آنها بر محیط زیست مطرح شد. کتاب Careless Technology (فن آوری نسنجیده) در 1969 منتشر شد و پاره ای پیامدهای سدسازی در حوضه رود نیل و نیز حوضه رود مکونگ را برای نخستین بار به نقد کشید. در 1972 همایش سازمان ملل متحد با نام "محیط زیستِ انسان" در استکهلم برپاشد و در قطعنامه ای 26 ماده ای اعلام کرد "ما در لحظه تاریخی ای قرار داریم که باید فعالیت های خود را در سراسر جهان با اندیشه بیشتر درباره پیامدهایی که بر محیط زیست مان دارد همراه کنیم."
20 سال پرآشوب بر جهان گذشت و در 1992 سازمان ملل گردهمایی دیگری دراین باره برپاکرد. "همایش زمین" با عنوان محیط زیست و توسعه در ریودوژانیروی برزیل برگزار شد و سران کشورهای گوناگون جهان در آن شرکت کردند و قطعنامه آن با نام سند 21 یا دستور کار برای قرن 21 دربرگیرنده 4 بخش مهم با 40 فصل تشریحی با جزییات بسیار روشنگرانه را امضا کردند. دستور 21 از مهم ترین سندهایی است که تا کنون سازمان ملل تهیه کرده است. این سند با نگاهی فرانگر گویی که جنبه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی دنیای موسوم به مدرن را به نقد و بررسی کشیده است. از مهم ترین مباحث سند 21 بحث واگذاری تصمیم گیری های توسعه در هر ناحیه به مردم بومی آن منطقه و تاکید بر اولویت دانش بومی در آن نقطه است که تصمیم گیری دولتی شرکتها بویژه در زمینه سدسازی را با پرسش روبرو می سازد.
نگرش سند 21 به مشکلات و معضلات انسان در آغاز هزاره سوم، نگرشی پسامدرن است. نگرش پسامدرن از سده گذشته میلادی در نقد بی ارزش های حاکم بر جوامع مدرن شکل گرفت و با پافشاری بر ارزش های تمدن بشری ارزش گریزی سوداگرانه و ماکیاولیستیِ شرکتهای سوداگری بزرگ و نیز فن سالاران یا به گفته نیل پستمن "تکنوفیل ها" را به نقد کشید. فن سالارانی که دانششان به گفته ژان فرانسوا لیوتار در شکلی بحرانی از دانش یعنی "بیشینه کردن سود شرکتها و کمینه کردن زیان آنها" جریان می یابد. مدرنیزاسیون تنها به خردگرایی و در حقیقت به خردِ خامِ فارغ از ارزشهای معنوی آویخت. شیوه نادرستی که ازقرنها پیش درفلسفه شرق بویژه در اندیشه فلسفی عرفانِ ایرانی با رسایی کامل مردود شناخته شده بود و چنانچه خواجه شیراز می گوید:
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس که نه هرکو ورقی خواند معانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
خردِ خام چنانچه با ژرف اندیشی معنوی و دوایر شناختِ هفتگانه عشق توام نباشد نیروی ویرانگری است که نه تنها به تباهی جوامع انسانی که به نابودی کره زمین می تواند بیانجامد. ساخت و سازهای بشر صنعتی در چند سده اخیر عمدتا از خردِ خام سرچشمه می گیرد.
پیدایش کتاب رودهای خاموش نقطه عطفی بر اعتراضات ژرف اندیشان درباره سدسازی در جهان بشمار می رود. نویسنده کتاب با نگرشی تازه به همه مشکلات ومسایل مربوط به سدسازی در جهان پرداخته است. این کتاب بسیار سودمند اثرات بسیار ناسازگار و ویرانگر سدسازی بر محیط زیست جهان را موشکافی می کند. کتاب در بخش نخست خود به سدسازی در امریکا می پردازد که به عنوان الگوی توسعه پس از ساخت سد هوور به همه جهان صادر شد و بانک جهانی با اتکا به نگرش جهانی سازی خود آنرا در همه جای دنیا علیرغم تفاوت های بسیار زیاد تجویز کرد. در کنار بانک جهانی کمیته بین المللی سدهای بزرگ نیز در گسترش و همه گیری این نگرش نادرست سهم زیادی بازی کرد. این کمیته که زیر نفوذ شرکتهای بسیار مهم و بسیار بزرگ سدسازی در جهان قرار دارد در حقیقت گونه ای اتحادیه بین المللی شرکتهای بزرگ سدساز جهان و شرکتهای وابسته به فعالیت های جانبی آن می تواند بشمار رود. کتاب، فهرست هایی از بلندترین و بزرگترین و مهم ترین سدهای جهان تا سال 1994 که از منابع کمیته بین المللی سدسازی یا آیکولد اخذ شده را ارایه می کند. تاریخچه کوتاهی از رودها و اهمیت آنها در تمدن بشری، تعریف سدسازی، تاریخچه کوتاهی از سدسازی در جهان، اثرات سدهای بزرگ در امریکا و شوروی و گسترش این فعالیت به دیگر کشورها و شیوع بیماری غول پیکر سازی در آبخیزها در نخستین بخش کتاب بررسی شده است.
مک کالی پیامدهای زیست محیطی سدها را در دو راستا بررسی کرده است:
پیامدهای ناشی از سد و مخزن آن بر بالادست رودخانه از دره رود تا مخزن، تغییرات ریخت شناسی در بستر رود و اثرات رسوبگذاری، تغییرات کیفیت آب هم در بالادست و در مخزن سد (خوراک وری آب Eutrophication) وهم در پایین دست رودخانه، کاهش تنوع زیستی در کل آبخیز از سرچشمه رودخانه تا چاهه آن و...
پیامدهای ناشی از بهره برداری از مخزن سد، تغییر در هیدرولوژی بالادست و پایین دست، تغییر در بده رودخانه، تغییر برنامه زمانی و فصلی جریان رودخانه، نوسانات آب و تغییر کیفیت، و کاهش تنوع زیستی در رودخانه و کناره ها و سیلابدشتها و ....
کتاب رودهای خاموش آمار میزان اراضی که در کل دنیا در مخزن سدها زیرآب رفته اند 400 هزار کیلومترمربع اعلام کرده است. کیفیت آب مخزنها بسیار با کیفیت آب رودخانه متفاوت است که این مساله به سبب پیرشدن aging پرشتاب این دریاچه های مصنوعی بویژه در گرمسیر رخ می دهد. کاهش تنوع و شمار گونه های جانوری بویژه ماهی های رودخانه ای و نیز ماهی های مهاجر مانند ماهی آزاد از اثرات بسیار ناگوار ساخت سدهاست. کتاب با بررسی نمونه سدهای بسیار درسراسر جهان پیشگیری یا جبران پیامدهای زیست محیطی سدسازی را ناممکن یا بسیار دشوارتر از آنی می شمارد که در گزارشهای ارزیابی عنوان می شود.
مک کالی براین باور است که ارزیابی پیامدهای زیست محیطی سدها صنعتی وابسته به سدسازی است که از سوی همان شرکتهای منتفع در سدسازی انجام می شود و بنابراین غالباً با نادیده گرفتن مهم ترین سنجه های حقیقی زیست محیطی انجام می شود.
پیامدهای انسانی سدها بویژه جابجا کردن مردم بومی آبخیزها از بدترین اثرات سدسازی است. آمار جابجاشدگان درپی ساخت سدها 14 میلیون نفر در هند و 60-40 میلیون نفر در چین اعلام می شود. این افراد غالبا برخلاف میل خود ناچار از ترک سرزمین نیاکان خود بوده اند و بررسی ها نشان داده است که به سرنوشتی بسیار نامناسب دچار شده اند. آنها از کشاورز تولیدکننده به حاشیه نشین شهرها بدل شده اند. کتاب به شرح نسبتا مفصلی از سدهایی که بومیان آبخیزها را به سرنوشتی بسیار ناگوار مبتلا کرده اند می پردازد.
بررسی نسبتا کاملی از بیماری های مرتبط با آب مانند شیستوزومیاسیس، مالاریا، فیلاریاسیس لنفاوی یا بیماری الفانتیاسیس یا پای فیل، کوری رودخانه و... که در سایه ساخت سدها در افریقا و آسیا بشدت افزایش یافته اند در کتاب ارایه شده است.
شکست های فنی سدهای بزرگ بخشی دیگر از کتاب سودمند پاتریک مک کالی است. نادرستی پیش بینی های هیدرولوژیکی که به ساخت سدهای خالی بسیاری در جهان انجامیده و مشکل رسوب در سدها از دیگر مسایلی است که در کتاب به آن پرداخته شده است. لرزه خیزی ناشی از سد در بیش از 70 سد جهان آزموده و اثبات شده است.آمار مخزن های لرزه ساز جهان در جدولی ارایه شده است که اهمیت مساله را نشان می دهد. شکستن سدها در همه جهان از امریکا تا چین به فاجعه های انسانی بزرگی تبدیل شد. کتاب آمار سدهای شکسته ثبت شده از 1860 را ارایه داده است.
آیا سدهای برقابی واقعا مفید هستند پرسشی است که در فصل پنجم کتاب به آن پرداخته می شود. کتاب با بررسی شمار زیادی ازسدهای برقابی ثابت می کند که این نیروگاه ها با گرانی زیاد و پیامدهای بسیار سنگین زیست محیطی توام بوده اند. نیز نشر گاز گلخانه ای از آنها بیش از نیروگاه های سیکل ترکیبی یا گازی بوده است. سدهای کنترل سیلاب درحقیقت خود به عاملی خطرناکتر از سیل بدل می شوند. مک کالی با تحلیل تجربه سدهای جهان نشان می دهد که سدها تنها می توانند سیل های کوچک را مهار کنند و در زمان وقوع سیل های بزرگ خود به عاملی بسیار خطرناک تر بدل می شوند. شکست سدهای هنان در چین که به مرگ شمار بسیار زیادی انسان انجامید از نمونه های نادرستی این فایده نسبت داده شده به سدهاست. در فصل ششم تامین آب کشاورزی با سدها نیز به عنوان نمونه های ناپایدار تامین آب در سراسر دنیا به بحث گذاشته شده و کاربرد روشهای آبیاری بومی در هر منطقه را توصیه می کند. گردآوری و دروی باران برای شرب و کشاورزی، گسترش دیمکاری، و نیز روشهای مدیریت غیرسازه ای سیلها از دیگر توصیه های منطبق با توسعه پایدار هستند.
قنات های ایران به عنوان روش سنتی بومی ماهرانه ایرانیان در بهره گیری پایدار و بدون پیامدهای خشکاندن سفره ها از توصیه های مهم مک کالی برای گسترش کشت آبی بدون سدسازی است که در فصل هفتم بررسی شده است.
روشهای پایدار تامین نیرو در فصل هشتم با ارایه انواع روشهای تامین نیرو در جدولی مقایسه شده است و نشان می دهد که برقابی ها بدترین اشکال تامین نیرو هستند حال آنکه نیروگاه های خورشیدی بهترین و پایدارترین روش تامین نیرو بشمار می روند. و نیز نیروگاه های بادی، و گاز طبیعی نیز بسیار کم پیامدتر از سدها هستند. مدیریت تقاضا یا همان کاهش مصرف مهم ترین توصیه مک کالی است که ارزانترین و کم پیامدترین روش تامین نیرو بشمار می رود.
مک کالی چیرگی دیوانسالاران و فن سالاران برسدسازی، و دولتی بودن تصمیم گیری برای ساخت سد در همه جا حتی امریکا را مهم ترین علت ادامه اشتباهات بزرگ در این زمینه تلقی می کند. شرکتهای سدساز با قدرت بسیار زیاد جلوی سایر گزینه های تامین آب و نیرو را می گیرند و با تبلیغات گسترده ذخیره سازی آب و سدسازی را تنها راه تامین آب و توسعه قلمداد می کنند.
کتاب در انتها به ارایه گزارشی درباره اعتراضات گسترده مردم جهان بویژه کشاورزان و ساکنان بومی مناطق اثر سدها از نیمه دهه 1980 به این سو می پردازد.
این کتاب برای نخستین بار علت اصلی گسترش و تداوم این صنعت ویرانگر در سراسر جهان را موشکافی می کند. شرکتهای سدساز با گسترش توهم "سدسازی=توسعه" و به کمک دیوانسالاری دولتی نقش بسزایی در ادامه این فعالیت بسیار ناسازگار با محیط زیست جهان داشته و دارند.
خواندن این کتاب برای کلیه کسانی که با منابع طبیعی و زمین و خاک، آب، کشاورزی، اکولوژی، جغرافیا، علوم طبیعی، زیست شناسی ، زمین شناسی، محیط زیست، جامعه شناسی، بهداشت و درمان، اقتصاد، معماری و سازه، توسعه و توسعه پایداربه هر شکلی سروکار دارند مفید و پرکشش است. کتاب رودهای خاموش برای تصمیم گیران مسایل توسعه کشور در سه قوه مجریه و مقننه و قضاییه و نیز همه کسانی که مسایل توسعه دغدغه آنهاست بسیار راهگشاست. همچنین علاقمندان به طبیعت، گردشگری، میراث فرهنگی، دانش بومی، و حتی رشته های تاریخ و فلسفه نیز می توانند از تحلیل های سودمند این کتاب بهره گیری کنند.
۲ نظر:
با سلام
از موضوع خیلی خوشم آمد.
اگر لینک دانلود کتاب را بیاورید ممنون می شوم.
دوست گرامی
این کتاب آنلاین نیست و درصورت تمایل باید آن را بخرید. البته پیدا کردن آن در بازار کتاب تهران هم کمی دشوار است،چون توزیع آن مشکل داشته است.
ارسال یک نظر